Trách nhiệm hình sự đối với doanh nghiệp

Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13 (“Bộ luật hình sự 2015”) được Quốc hội thông qua ngày 27/11/2015, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/07/2016 đã bổ sung thêm một chế định mới quy định về trách nhiệm hình sự của “pháp nhân thương mại”.

Theo đó, không phải bất kỳ doanh nghiệp nào cũng là chủ thể chịu trách nhiệm hình sự mà chỉ có doanh nghiệp là pháp nhân thương mại mới có thể là chủ thể chịu trách nhiệm hình sự do hành vi phạm tội của mình gây ra. Doanh nghiệp phải thỏa mãn điều kiện sau đây là chủ thể chịu trách nhiệm hình sự:
Được thành lập theo quy định pháp luật;  
Có cơ cấu tổ chức theo quy định;
Có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình;
Nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc lập;
Mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận được chia cho các thành viên.
 
 Cơ sở và phạm vi trách nhiệm hình sự
Khoản 2 Điều 2 Bộ luật hình sự 2015 quy định chỉ pháp nhân thương mại phạm một tội đã được quy định tại Điều 76 mới phải chịu TNHS.
 
Theo đó, phạm vi doanh nghiệp chịu trách nhiệm hình sự được quy định tại 31 tội danh trong nhóm tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế và nhóm các tội phạm về môi trường gồm:
Tội buôn lậu;
Tội vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới;
Tội sản xuất, buôn bán hàng cấm;
Tội trốn thuế;
Tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động;
Tội gây ô nhiễm môi trường;
Tội đưa chất thải vào lãnh thổ Việt Nam;
Tôi in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước;
Tội sản xuất, buôn bán hàng giả.....;
 
Điều kiện chịu trách nhiệm hình sự
Doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm hình sự do thực hiện hành vi phạm tội khi có đủ các điều kiện sau đây:
Được thực hiện nhân danh doanh nghiệp;
Được thực hiện vì lợi ích của doanh nghiệp;
Được thực hiện có sự chỉ đạo, điều hành hoặc chấp thuận của doanh nghiệp;
Chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự.